شبیه سازی رواناب حوضه آبریز دریاچه ارومیه با استفاده از مدل swat

حوضه آبریز دریاچه ارومیه در شمال¬غرب ایران واقع شده است. با بهره¬برداری غیراصولی از تمام منابع آب آسیب شدیدی به دریاچه وارد شده که باعث کاهش شدید سطح ایستابی در سال¬های اخیر شده است. در حال حاضر این دریاچه در معرض انواع تهدیدات هیدرولوژیکی همچون خشک¬سالی، احداث سدهای متعدد، تغییر کاربری اراضی و افزایش دمای جهانی روبروست. با توجه به اهمیت دریاچه هرگونه مطالعه که به شناسایی مشکلات در این حوضه آبریز بیانجامد دارای توجیه می¬باشد. در سال¬های اخیر مدل¬های ریاضی هیدرولوژی حوضه¬ها به منظور بررسی طیف وسیعی از مشکلات زیست¬محیطی و منابع آب به¬کار گرفته شده¬اند. در مطالعه حاضر، توانایی مدل swat در شبیه¬سازی جریان حوضه آبریز دریاچه ارومیه با مساحت 52000 کیلومترمربع مورد بررسی قرار گرفت. swat یک مدل نیمه-توزیعی در مقیاس حوضه¬ای و پیوسته از لحاظ زمانی است. این مدل برای پیش¬بینی تأثیر روش¬های مدیریتی متفاوت بر پاسخ¬های هیدرولوژیکی حوضه آبریز ارائه شده است. در این تحقیق، واسنجی و تحلیل عدم¬قطعیت مدل با استفاده از برنامه sufi-2 انجام پذیرفت. برنامه sufi-2 سعی می¬کند محدوده¬ی پارامترهای عدم¬قطعیت را به نحوی تعیین کند که اکثر داده¬های اندازه¬گیری شده در ناحیه عدم¬قطعیت قرار گیرند، در حالی¬که کوچکترین طیف عدم¬قطعیت ممکن را ایجاد می¬کند. مدل برای دوره¬ی زمانی 1980 تا 1997 اجرا شد که بازه زمانی 1980 تا 1991 برای دوره واسنجی و دوره 1992 تا 1997 به عنوان اعتبارسنجی درنظر گرفته شد. شاخص¬های r-factor، p-factor، ناش-ساتکلیف و ضریب تبیین (r2)، به منظور بررسی توانایی مدل مدل swat در شبیه¬سازی رواناب حوضه آبریز دریاچه ارومیه به کار برده شدند. واسنجی در سه حالت مختلف انجام شد. در حالت اول همه پارامترهای شبیه¬سازی به¬طور یکسان برای کل حوضه¬ی آبریز تعریف شدند. در حالت دوم همه پارامترها به جز پارامترهای مربوط به برف برای تمام زیرحوضه¬ها به¬طور مجزا تعریف شدند. در حالت سوم تمام پارامترهای انتخابی برای همه زیرحوضه¬ها به¬طور مجزا تعریف شدند. در این مطالعه از اطلاعات 20 ایستگاه آبسنجی واقع در حوضه¬ی آبریز برای مقایسه با مقادیر شبیه¬سازی استفاده شد. نتایج حالت سوم واسنجی بسیار بهتر از سایر حالتها بود. شبیه¬سازی در مناطق شمالی از عدم قطعیت بیشتری نسبت به مناطق جنوبی برخوردار بود. نتایج نشان داد که اگر شرایط مدیریتی طبیعی در حوضه آبریز برقرار بود وضعیت دریاچه به¬مراتب می-توانست بهتر از وضعیت کنونی آن باشد.